Köpekler Depremi Hisseder mi?
Konu Başlıkları
1-7 Mart Deprem Haftası kapsamında doğanın güçlü ve öngörülemez yer hareketini bir kez daha hatırlarken hayvanların depreme karşı gösterdiği olağanüstü hassasiyetten de bahsetmek gerekir. Konu deprem olduğunda aklımıza “Hayvan dostlarımız depremi hissedebilirler mi, olası depremlerden önce bizi uyarıp hayatımızı kurtarabilirler mi, hayvanlar deprem olacağını anlayabilirler mi?” gibi pek çok soru gelir. Evimizi paylaştığımız can dostlarımız köpekler de işte bu soruların tam merkezine yerleşir; çünkü pek çok ilginç video ve haber baz alındığında çeşitli ırklardan köpeklerin deprem olmadan biraz önce “daha farklı” davranışlar sergilediği görülmektedir. Bu da doğal olarak “Köpekler depremi hisseder mi?” sorusunu aklımıza getirir.
Köpekler doğanın en etkileyici canlılarından biridir ve bazı yetenekleri adeta mucizevi görünebilir. Onların bu özel becerileri mucizeden ziyade insan algısının ötesindeki dünyayı hissedebilmelerinden kaynaklanır. Örneğin köpekler bizim fark edemediğimiz kokuları ayırt edebilirler ve çok yüksek frekanstaki sesleri duyabilirler. Peki ama bu olağanüstü duyular onların depremleri önceden hissetmelerine de yardımcı olabilir mi? Açıkçası evet, bu mümkün olabilir! Eğer bunu nasıl yaptıklarını merak ediyorsanız gelin tüm detayları ve bilimsel örnekleriyle birlikte öğrenelim!
Köpekler Deprem Olmadan Önce Hisseder mi?
Köpeklerin depremi hissetmesi mümkün mü merak ettiğimizde geçmişe gidebilir ve depremler öncesinde hayvanların verdiği tepkileri inceleyen bilimsel çalışmalara göz atabiliriz. Bu konuda zengin bir çeşitliliğe sahibiz, çünkü hayvanların depremlerden önce sıra dışı davranışlar sergilediğine dair kayıtlar MÖ 373 yılına kadar uzanmaktadır. Büyük depremlerin öncesinde çeşitli hayvan sürülerinin oldukları yerden göç etmesi bu konudaki ilk örnekler arasındadır. Daha yakın bir tarihe gelirsek, 2020’de Bystraya’da gerçekleşen bir deprem (5.5) üzerine yapılan bir araştırma bazı köpeklerin sarsıntıdan dakikalar ya da saatler önce endişeli davranışlar sergilemiş olduğunu ortaya koymaktadır.
Başka bir bilimsel çalışma da hayvanların depremleri önceden hissedip hissedememekte olduğunu anlamak için 729 raporu incelemiştir. Bu araştırmada yalnızca köpekler değil kediler, kuşlar, inekler, filler, kurbağalar ve balıklar gibi birçok hayvan türü yer almıştır. Sonuçlara göre ise depremin yaklaştığı gün içinde anormal hayvan davranışları belirgin bir şekilde artmıştır. Özellikle sarsıntıdan bir saat önce gözlemlenmekte olan sıra dışı hareketlerin büyük çoğunluğu depremin hemen öncesindeki son beş dakika içinde gerçekleşmiştir. Yani, hayvanların yaklaşmakta olan bir depremi en az birkaç dakika öncesinden hissedip buna tepki verdiği bilimsel açıdan kanıtlanmıştır.
Köpeklerde Depremi Hissetme ve Davranış Değişiklikleri
Yukarıda da belirttiğimiz gibi, köpekler depremi hissedebilirler ve çeşitli davranışlarıyla bunu yansıtabilirler. Yine de bazen bu durumun yalnızca bir “denk geliş” olduğunu düşünenler de olabilir; belki de dostlarımızın tuhaf hareketleri üzerine bir depremin meydana gelmesi şans eseri olarak ortaya çıkmıştır.
Bu soru işaretlerini ortadan kaldırmak amacıyla bir araştırmada İtalya’daki bir çiftlikte bulunan inekler, koyunlar ve köpekler gibi hayvanların davranışları, beklenen deprem aktivitesi süresince kesintisiz olarak gözlemlenmiştir. Daha sonra, sarsıntı olmayan dönemlerde sergiledikleri doğal davranışlar ile depremlerden önceki olağan dışı hareketler karşılaştırılmıştır. Sonuçlar bu değişikliklerin bir tesadüf olmadığını ortaya koyar niteliktedir: Hayvanlar deprem öncesinde belirgin bir şekilde artan hareketlilik göstermektedir. Üstelik deprem üssüne daha yakın olan hayvanlar daha erken tepki vermiştir. Bu da onların yaklaşan depremleri belirli bir süre öncesinden hissedebildiğine dair önemli bir bulgu olarak değerlendirilmektedir.
Köpeklerin Havlaması ve Uluması Deprem Belirtisi mi?
Yukarıdaki bilimsel araştırmaların sonucuna göre deprem olmadan önce köpeklerin davranışlarında değişiklikler olduğunu kolaylıkla söyleyebiliriz. Peki ama köpekler depremi hissettiğinde ne yapar? Köpek havlaması deprem habercisi mi? Köpek uluması bize bir deprem tehlikesini anlatıyor olabilir mi?
Köpekler depremi hissettiğinde stresli olabilirler (çünkü ne olduğunu bilmedikleri bir “şey” onları tehdit eder) ve bu nedenle stresli köpeklerde ortaya çıkan davranışlar sergileyebilirler. Yüksek seviyede anksiyete, hareketlilik, volta atma, sahibine sığınma ihtiyacı, havlama ve uluma bu davranışlardan bazılarıdır. Çeşitli köpek sahipleri ayrıca iştahta değişiklik ve kusma gibi belirtilerden de bahsetmiştir.
Fakat bu durum sizi, köpeğinizde bu belirtileri gördüğünüz her anın bir deprem habercisi olduğu şeklinde yanıltamasın: Köpeğinizin bu davranışları arkasında psikolojik ve fiziksel sorunlar yatıyor olabilir. Bu nedenle bir anda bu tip davranışlar geliştiyse ve sonucunda deprem de olmadıysa köpeğinizi veteriner hekiminize götürmeniz gerekiyor demektir.
Köpeklerle Deprem Tahmini Yapılabilir mi?
Köpekler ve diğer hayvanlar depremlerden önce çeşitli davranışlar sergilese de bu, yaklaşan sarsıntıyı bildikleri anlamına gelmemektedir. Yani verdikleri tepki bilinçli bir tepki değildir; durumun ne olduğunu tam olarak kavramadan, bizim fark edemediğimiz bir değişikliği hissedip buna tepki verirler. Günümüzde en gelişmiş teknolojik cihazlar bile depremleri kesin olarak tahmin edemezken hayvan davranışlarını bir erken uyarı sistemi olarak kullanmak ne yazık ki mümkün değildir. Yani hayvanlar bizi yaklaşan bir tehlike konusunda uyarabilse bile tam olarak neye tepki verdiklerini bilemeyiz. Fakat belki de ilerleyen zamanlarda bu fikir, ilginç teknolojilerle birleştirilerek gerçek olabilir, kim bilir?
Köpekler Depremi Önceden Nasıl Hisseder?
Köpek davranışları uzmanı Dr. Stanley Coren, köpeklerin erken deprem tespiti için kullanılabileceğine dair ilginç bir hipotez ortaya koymuştur. Aslında bu fikre başka bir konuyu araştırırken tesadüfen ulaşmıştır. Buna göre bir çalışması sırasında Pasifik’te gerçekleşen 6.8 büyüklüğündeki bir depremden tam bir gün önce 200 köpeğin aktivite seviyelerini ve kaygı durumlarını incelemiştir. Deprem olduktan sonra ise ilginç veriler ortaya çıkmıştır: Elde edilen veriler, deprem öncesinde köpeklerin %49’unda kaygı düzeyinin belirgin şekilde arttığını, %47’sinin ise olağandan daha hareketli olduğunu göstermektedir. Daha önceki istikrarlı günlük ölçümlerle kıyaslandığında oranlar bariz bir şekilde farklıdır.
Peki ama köpekler neyi hissederek bu tepkiyi verir? Dr. Coren bunun yer altındaki kayaçların birbirine sürtünmesiyle ortaya çıkan yüksek frekanslı sismik ses dalgalarıyla ilgili olabileceğini düşünmektedir. Bunu ise şu gerçeğe dayandırır: Çalışmaya katılan köpeklerden on dört tanesinde işitme kaybı vardı ve bunların büyük çoğunluğu diğer köpeklerde gözlemlenen kaygılı ve hareketli davranışları sergilememiştir. İşte bu durum, köpeklerin deprem öncesinde duyusal bir uyarana tepki verdiğini desteklemektedir. Fakat bu noktada ilginç bir ayrıntı daha bulunmaktadır: Kaygılı tepki gösteren tek işitme engelli köpek, duyabilen bir başka köpekle aynı evde yaşamaktadır. Bu da onun doğrudan sismik dalgaları değil de ev arkadaşının anormal davranışlarını fark ederek tepki vermiş olabileceğini düşündürmektedir.
Köpekler Depremi Kaç Dakika Önce Hisseder?
Bu araştırmaların topladığı verileri değerlendirirsek köpeklerin deprem öncesindeki ilginç davranışlarının başlaması yaklaşık olarak bir gün öncesini göstermektedir. Bu da demektir ki dakikalar bir yana, saatler öncesinde bile köpekler bazı sismik hareketleri hissedip buna tepki verebilirler. Fakat bu kesin bir veri değildir; çünkü hala köpeklerin tam olarak neye tepki verdiği kanıtlanmamıştır.
Köpekler Depremi Duyar mı?
Dr. Coren, köpeklerin depremi değil fakat deprem öncesi oluşan ve bizim duyamadığımız çeşitli sesleri duyarak tepki verebileceğini ortaya atmıştır. Bu bağlamda köpeklerin kulak şeklinin duydukları sesler üzerindeki etkisini de incelemiştir. Çünkü uzun ve sarkık kulaklı köpeklerde kulak kapakları gelen sesleri bir miktar engelleyebilmektedir. Bu nedenle de çalışmasındaki köpekleri kulak yapısına göre iki gruba ayırmıştır: Dik kulaklılar ve sarkık kulaklılar… Elde edilen verilere göre dik kulaklı köpekler sarkık kulaklı olanlara kıyasla daha belirgin oranda kaygı ve hareketlilik artışı göstermiştir. Muhtemel sebep ise bu köpeklerin yer altındaki sismik hareketlerden kaynaklanan yüksek frekanslı sesleri daha iyi algılamasıdır.
Ayrıca yine aynı araştırmada küçük bir kafa yapısına sahip olan köpeklerin daha büyük bir kafaya sahip olan köpeklere göre daha fazla tepki verdiğini de gözlemlemiştir. Bu durumun tam olarak nedeni belli olmasa da sonuç olarak özellikle dik kulaklı veya daha küçük kafalı bir köpekten bahsediyorsak evet, köpekler depremi duyabilirler, diyebiliriz.
Kısacası Dr. Coren’in araştırması köpeklerin yaklaşan depremleri önceden hissedebileceğine dair önemli ipuçları sunmaktadır. Ancak olağanüstü duyuları sayesinde köpekler yalnızca tek bir faktöre değil birden fazla etmene de tepki veriyor olabilirler. Depremden önce ortaya çıkan davranış değişikliklerine tam olarak neyin sebep olduğu hala kesinleşmiş değildir. Yine de eldeki veriler, köpeklerin kimi zaman en gelişmiş sismik ölçüm cihazlarından bile önce olağandışı tepkiler verdiğini göstermektedir.
İşte, artık köpekler depremi hisseder mi, deprem öncesi nasıl tepkiler verirler, depremi hissederse ne yapar gibi çeşitli soruların cevaplarını biliyorsunuz. Köpeğinizde bir anda başlayan ve bir nedeni olmadığını düşündüğünüz çeşitli davranış değişiklikleri varsa onu veteriner hekiminize götürmeyi unutmayın!
Kaynak
https://www.akc.org/expert-advice/lifestyle/can-dogs-predict-earthquakes/
https://www.petrelocation.com/blog/post/pets-can-predict-earthquakes
https://link.springer.com/article/10.1134/S000143382110008X